Tiroid Bezi ve İyot İlişkisi

Tiroid bezi boynun ön tarafında, adem elması denen kıkırdak çıkıntının altında ve nefes borusunun önünde yer alan kelebek şeklinde, yaklaşık 15-20 gr. ağırlığında bir salgı bezidir. 

Tiroid bezinden T3 ve T4 olarak adlandırılan tiroid hormonları salgılanır. Bu hormonların en önemli görevi vücudun metabolizmasını düzenlemektir. Başka bir deyişle vücudun herhangi bir bölümünde yapılan işin hızını düzenler. Metabolizma aldığımız besinlerin enerjiye dönüştürülmesi ve bu enerjinin kalori olarak tüketilmesidir. Metabolizmanız yeterince çalışıyorsa, aldığınız besinler kolayca enerjiye dönüştürülür ve bu enerji eksiksiz olarak yakılır. Bunun aksine metabolik hızınız yavaş çalışıyorsa besinleri enerjiye ve kaloriye dönüştürme kapasiteniz azalır. Bunun sonucunda ise; fazla kaloriler yakılamaz, yağlar depolanır ve kilo artışı görülür. Tiroid hormonu hemen her organı etkilemektedir:

• Zeka fonksiyonlarının gelişimi sağlar,
• Beyin ve sinir sistemi gelişimine katkıda bulunur,
• İskelet sistemi gelişime katkıda bulunur (kıkırdak, kemik, deri kıl),
• Kalbin kasılma gücü ve sayısını artırır,
• Oksijen tüketimini düzenler,
• Vücudun ısı üretimini sağlar ve düzenler,
• Kan yağları üzerine etkilidir,
• Karbonhidrat metabolizması ve dengesini sağlar,
• Tiroid hormonları iştah ve vücut ağırlığını kontrol eder.

TİROİD BEZİ HASTALIKLARI

Tiroid bezi hastalıklarını genel olarak iki başlık altında inceleyebiliriz:

Tiroid Bezinin Fonksiyon Bozuklukları:

• Tiroid bezinin normalden daha az hormon salgılaması – hipotiroidizm
• Tiroid bezinin normalden fazla hormon salgılaması – hipertiroidizm (zehirli guatr)
• Tiroid bezinin hormon salgılaması normal olduğunda – ötiroidizm

Tiroid Bezinin Yapısal Bozuklukları:

• Guatr tiroid bezinin düzgün büyümesidir. Büyüme tiroid içinde yumrular oluşturacak şekildeyse nodüler guatr denir.
• Tiroid nodülü: Tiroid bezini oluşturan hücrelerin kümeleşmesiyle oluşan civar dokudan farklı yoğunlukta sınırları belirgin kitlelerdir. Tek ya da çok sayıda olabilir.
• Tiroiditler: Tiroid bezinin iltihabi hastalıklarıdır.
• Tiroid kanseri

İyot Neden Önemli?

İyot, tiroid hormonu üretiminde, fetüsün ve bebeğin gelişiminde temel unsurdur ve yaşamın tüm evrelerinde sağlık açısından vazgeçilmez bir besin kaynağıdır. Vücutlarımız iyot üretemediğinden, sağlıklı bir beslenmeyle düzenli olarak tedarik edilmelidir. Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) bir raporuna göre, iyot eksikliği dünya genelinde yaklaşık 54 ülkede görülmektedir.

İyot, tiroksin (T4) ve triiyodotironini (T3) içeren tiroid hormonlarının üretiminde anahtar bileşendir. Tiroid hormonları, vücudun enerjiyi optimum şekilde kullanmasına, sıcak kalmasına ve beynin, kalbin, kasların ve diğer organların gerektiği gibi çalışmaya devam etmesine yardımcı olur. Tiroid hormonları ve dolayısıyla iyot, fetüsün büyümesi, kemiklerin olgunlaşması ve beyin gelişimi açısından zorunludur. WHO'ya göre, yetersiz iyot alımı, zekâ geriliğinin en yaygın önlenebilir nedenidir.

Neredeyse tüm ülkelerde tuz kaynağına iyot eklenmesine yönelik küresel bir kampanya, bugün ailelerin tahminen %68'inde iyotlu tuz kullanımıyla sonuçlanmıştır. Bu kampanya öncesinde, 2005 yılında 2 milyar insanda guatr gelişeceği tahmin edilirken bu rakam 0,7 milyar olarak gerçekleşmiş ve böylece 1,3 milyar insan bu hastalıktan kurtarılmıştır. Buna rağmen, dünya nüfusunun yaklaşık %40'ı iyot eksikliği riski taşımaya devam etmektedir.

Kimler Risk Altında?

Tiroid fonksiyon bozukluğu tüm dünyada, özellikle kadınlarda çok yaygındır. Neden kadınların erkeklere göre daha büyük risk altında olduğu tam olarak bilinmemektedir ancak kadınlarda tiroid sorunları yaşama ihtimalinin daha yüksek olmasının yanı sıra, bu tür sorunlar daha erken yaşta ortaya çıkar. Hipotiroidi (tiroid bezinin yetersiz çalışması) ve hipertiroidi (tiroid bezinin fazla çalışması) anlamına gelir. Tiroid hastalarının çoğu ötiroiddir (tiroid bezinin normal çalışması). Kadınların yaşamındaki belirli dönemler onları tiroid sorunlarına karşı daha duyarlı hale getirir. Bunlar yakın zamanda doğurmuş olmak ve menopoz sırasında ortaya çıkan hormonal değişikliklerdir.
 
Cinsiyetinizden bağımsız olarak, aşağıdaki durumlarda sizde artmış tiroid fonksiyon bozukluğu riski söz konusudur:

• Ailenizde  tiroid sorunları varsa (hipotiroidi ve hipertiroidi, tiroid kanserleri),
• Tip 1 diyabet gibi bir otoimmün hastalığınız varsa (hipotiroidi ve hipertiroidi),
• 60 yaş üstündeyseniz (hipotiroidi ve hipertiroidi),
• Kişisel öykünüzde tiroid hastalığı varsa veya tiroid ameliyatı geçirdiyseniz,
• Down veya Turner sendromunuz varsa (hipotiroidi),
• Kişisel öykünüzde lityum kullanımı mevcut ise (hipotiroidi),
• İlaçlarla aşırı  miktarda iyot almışsanız (hipertiroidi ve hipotiroidi),
• Radyasyon tedavileri görmüş veya boyun bölgenize ışınlama (radyoterapi) yapılmışsa,
• Beyaz ırk ve Asyalılar diğer ırklardan üç kat daha fazla risk altındadır.