Diabetes Mellitus Nedir?

Diabetes Mellitus Nedir?

Diabetes mellitus, rölatif ya da mutlak insülin eksikliği veya periferik dokularda insülin etkisine karşı gelişmiş insülin direnci nedeniyle ortaya çıkan, pek çok organı etkileyerek multisistemik tutuluma neden olan hiperglisemi ile karakterize bir karbonhidrat metabolizması bozukluğudur. Tedavi sürecinde ilaç ve insülin tedavisinin yanı sıra; kişinin gereksinimlerine göre hazırlanmış bireysel beslenme programı ve egzersiz kilit rol oynamaktadır. Diyabetli tedavi planının önemli bir parçasını oluşturan, aynı zamanda glisemik kontrole yardımcı olan, kan basıncı ve trigliserid seviyelerini düşüren, ağırlık kaybına ve kaybedilen ağırlığın korunmasına destek olan ve kronik hastalık gelişimini önleyerek genel mortaliteyi azaltan egzersiz, hastanın özelliklerine ve mevcut komplikasyonlarına göre adapte edilerek planlanmış şekilde tüm diyabetli hastalara önerilmektedir. Hastalarda egzersiz tedavisi, diyabetin tipi, önerilecek olan egzersizin tipi, süresi, hastanın almakta olduğu tedavi ve tedavinin zamanlaması ve hastada diyabetik komplikasyon varlığı göz önünde bulundurularak bireyselleştirilmelidir.

Beslenme Tedavisinin Amacı

Beslenme tedavisinde amaç, arzu edilen metabolik kontrolü sağlayarak; prediyebetin, diyabetin ve diyabetle ilişkili komplikasyonların önlenmesi ve tedavisi edilmesidir. Hastalarda belirli glisemik hedeflerle, hastanın yaşam kalitesini arttırmak ve diyabete bağlı komplikasyon oluşumunu engellemek hedeflenmektedir.

Diyabetli Bireylerin Beslenme İhtiyaçları

Diyabetli bireyler, yaşına ve gereksinimlerine uygun olarak her besin grubundan yeterli ve dengeli miktarlarda tüketmelidirler. Prediyabetli ve diyabetli bireylere verilecek öneriler, nişastasız sebzeleri, tam meyveleri, baklagilleri, kabuklu yemişleri, yağlı tohumları ve süt ürünlerinin tüketimini kapsayan, şekerle tatlandırılmış içecekler, tatlılar, rafine tahıllar, işlenmiş gıdalar gibi sağlık üzerinde olumsuz etki potansiyeli olan besinlerin tüketimini sınırlandırılmasını vurgulayan sağlıklı beslenme ilkelerini içermelidir.

Enerji Dengesinin Önemi

Hastalarda enerji dengesi sağlanarak uygun vücut ağırlığının sağlanması ve sürdürülmesi diyabetin kontrolünde büyük önem taşımaktadır. Bu dengenin sağlanması ise makro ve mikro besin ögelerinin yeterli ve dengeli alımıyla sağlanmaktadır.

Karbonhidratların Rolü

Karbonhidratlar; en önemli enerji kaynakları olmalarıyla beraber tam taneli tahılların ve kompleks karbonhidratların kullanımı önerilmektedir. Özellikle insülin kullanan bireylerde öğün öncesi insülin dozu öğünün karbonhidrat içeriğine göre ayarlandığında uygun glisemik kontrol sağlanmaktadır.

 

Proteinlerin Önemi

Proteinler; vücudun büyümesi, gelişmesi ve yıpranan dokuların onarılmasında önemli görevi olan proteinlerin bireylerin gereksinimlerine uygun olarak tüketmesi gerekmektedir.

 

Yağların Diyabet Üzerindeki Etkisi

Yağlar; yüksek enerji veren yağlar, besinlerle alınabildiği gibi besinlerin pişirme şekline bağlı olarak da vücuda alınmaktadır. Diyabetli bireylerde özellikle doymuş yağ, trans yağ ve kolesterol alımı belirli seviyelerde olmalıdır. Doymuş ve çoklu doymamış yağ alımı sınırlandırılmalı, tekli doymamış yağ alımı belirli seviyelerde olmalıdır. Bunun için haftada 2 kez balık tüketmek ve gereksinimler kadar yağlı tohumlar tüketmek diyabete bağlı oluşabilecek kardiyovasküler hastalıkları önlemek için önemlidir.

 

Mikrobesin Öğelerinin Rolü

Mikrobesin ögeleri; yeterli ve dengeli beslenen bireylerde günlük vitamin-mineral gereksinimleri karşılanmaktadır. Yetersizlik belirtileri görülmediği sürece dışarıdan mikrobesin ögesi desteği alınmamalıdır.

 

Diyabetli Bireylerde Öğün Planlaması

Diyabetli bireylere beslenme eğitimi verilerek öğün planlamasını nasıl yapacağı öğretilir. Öğün planlanmasında belirlenecek öğün sayısı, diyabetin tipine, alınan medikal tedaviye (insülin tipi), fiziksel aktivite düzeyine, o andaki kan glukoz düzeyine ve en önemlisi yaşam tarzına bağlı olarak değişmektedir. Tabak modeli, değişim listeleri, beslenme piramidi, karbonhidrat sayımı gibi farklı öğün planlama yöntemleri ve eğitim araçları bulunmaktadır. Sağlıklı beslenme prensiplerinin anlatılmasında en uygun yöntem tabak modeli olarak bilinmektedir. Bu yöntem; ev dışında yeme sıklığı fazla olan, yeni tanı alan ve besin gruplarını değerlendirmede yeterince deneyimli olmayan bireylerin kullanımına uygundur. Tabak modelinin kişinin gereksinimlerine göre değişecek miktarlarda olduğu unutulmamalıdır.

 

Diyabetli Bireylerde Egzersiz

Diyabetli tedavi planının önemli bir parçasını oluşturan, aynı zamanda glisemik kontrole yardımcı olan, kan basıncı ve trigliserid seviyelerini düşüren, ağırlık kaybına ve kaybedilen ağırlığın korunmasına destek olan ve kronik hastalık gelişimini önleyerek genel mortaliteyi azaltan egzersiz, hastanın özelliklerine ve mevcut komplikasyonlarına göre adapte edilerek planlanmış şekilde tüm diyabetli hastalara önerilmektedir. Hastalarda egzersiz tedavisi, diyabetin tipi, önerilecek olan egzersizin tipi, süresi, hastanın almakta olduğu tedavi ve tedavinin zamanlaması ve hastada diyabetik komplikasyon varlığı göz önünde bulundurularak bireyselleştirilmelidir.

Uzman Diyetisyen

Hazal Deniz Vatansever